Het eind van de jaren tachtig wordt wel eens het eind van
het ideologisch tijdperk genoemd. Er waarde destijds op alle nivo’s een euforische
geest rond. En als we nu zes jaar later terug kijken dan is er inderdaad een
markante trendbreuk zichtbaar. Deze omwentelingen zijn bijna allemaal met
opstand bevochten, al dan niet gewelddadig. Los van het feit dat een aantal van
deze opstanden nog voort woekeren, lijkt de (weder) geboorte van een
wereldvrede met de spreekwoordelijk geboorte pijnen gepaard te gaan. Want
ondanks het einde van de koude oorlog en de glorende vrede in het midden
oosten, knaagt er toch voortdurend iets aan ons geluksgevoel. Goma, Srebrenica,
Grozny, Los Angeles, AIDS, Drugs, straatgeweld, afbraak van sociale zekerheid,
betaalbaarheid van onderwijs en gezondheidszorg. Deze lijst drukt ons met de
neus op de feiten; een simpele handdruk van een paar leiders trekt ons niet uit
het moeras.
Het is maar net hoever je je eigen grenzen om je heen
getrokken hebt om het gevoel van veiligheid en welvaart vast te houden en je
niet door de rest van de wereld te laten beïnvloeden. Een groepering die deze
grenzen heel scherp getrokken heeft is de survivalist movement. Deze groepering
was een onverwacht resultaat van het hippie tijdperk en de flower power, in de
kontext van de koude oorlog. Het makkelijkst laat deze groepering zich
beschrijven als een verspreide groep communes. Ze leven afgezonderd en vaak
zwaar bewapend. Ze bereiden zich voor op de onontkoombare nucleaire
wereldoorlog, en vooral op de keiharde overlevingsstrijd die daarop zou volgen.
Op dit thema zijn zelfs talloze speelfilms gemaakt, de eerste die ik zag was
‘Omega Man’ uit het midden van de jaren 70, en later volgde de groteske ‘Mad
Max’ -serie. Maar ja, de koude oorlog is over, voor de survivalists is de
nucleaire dreiging weg.
Nu er geen communistische of nucleaire dreiging meer
bestaat en dus geen nationale vijand, zorgt ditmaal de elite voor zichzelf, en
zijn er nieuwe demagogen opgestaan. Clean neighbourhoods, safe schools zijn
big issues in de VS. Ten zuiden van Chicago is een sterk groeiende satelliet
waar je alleen binnenkomt via een
strenge selectie of co-optatie systeem.
Natuurlijk duur, goed beveiligd en afgesloten van de rest van de wereld. Dit is
niet een op zichzelf staand voorbeeld, er zijn er meer en de trend is gezet. Ze
maken allen gebruik van een systeem dat in de middeleeuwen de stedelingen met
succes beschermde tegen struikrovers en gevaarlijke ziektes. De mindere en
vuile baantjes zullen vast worden gedaan door mensen van buiten die alleen met
speciale pasjes binnen mogen, alweer een beproefd systeem dat ooit door de
Romeinen is geperfectioneerd en daarna vele malen is gekopieerd, bijvoorbeeld
in Zuid Afrika en in Israël. Ik word er niet echt vrolijker van.
Blij verrast vond ik een artikel over een futuristische
modelstad die op dit moment wordt gebouwd door het Disney-concern. Niet een
pretpark waar alles roze en fake is, maar een echte stad met echte mensen die
daar ook wonen en werken. In deze stad zijn alle nieuwste snufjes aanwezig, ook
op medisch gebied. De bevolking wordt door de beste sociologen en leraren
begeleid om toch maar de samenleving voortdurend op een hoger peil te brengen.
Aanlokkelijk? Het oorspronkelijke visioen van Walt was een droomstad, een
science fiction gemeenschap die echter bestuurd zou moeten worden als een
absolute monarchie. Aanlokkelijk? Voor de huidige bouwers van Walts droom in
ieder geval niet, want er is een soort netwerk democratie voorzien in plaats
van een centrale leiding. Zonder bij voorbaat negatief te willen zijn ben ik
benieuwd wat het toelatingsbeleid is van deze nieuwe Disney wereld. En ik hoop
dat het uiteindelijke doel een integratie van belangen van alle individuen en
bevolkingsgroepen is.
Het feit blijft dat er op grote schaal en legaal wordt
geëxperimenteerd met geïsoleerde, kunstmatige samenlevingen. Singapore
bijvoorbeeld is geen stad of land, maar een bedrijf, het paspoort is te
vergelijken met een contract. Is dit de ‘shape of things to come’
een voorbode van een nieuwe apartheid, een nieuw wapen in een nieuwe koude
oorlog? Aldous Huxley schreef in z’n boek ‘Brave new world’ over alpha’s,
beta’s en gamma’s; de bevoorrechte intellectuele elite en de onderontwikkelde
gewonen, het ‘voetvolk’. In z’n boek zijn ze ook geografisch en sociaal
gescheiden.
Misschien moet ik me geen zorgen maken en me overgeven aan
de natuurkrachten en meedoen met deze evolutionaire experimenten. Per slot van
rekening draait het universum al 15 miljard jaar op een simpele spelregel:
‘Survival of the fittest’.
Zelfs als dit een volgende stap in de evolutie is, en
daarmee onontkoombaar, dan hebben wij de macht en waarschijnlijk de kennis om
de condities van deze nieuwe wereldorde te zetten. Wat in mijn ogen ontbreekt
is een moreel en politiek kader waarin wij mondiaal werken aan een
geïntegreerde oplossing. En ik weet zeker dat in al het culturele erfgoed op
aarde er inzichten en doctrines te vinden zijn om zo’n geïntegreerde oplossing
mogelijk te maken.
Volgens mij is de bel voor de
volgende ronde al lang gegaan, het is nu slechts de vraag wat gaat er de ring
in, de handschoen of de handdoek?..... En wie staat er op om hem op te pakken?
13-maart-96
